Możliwości produkcji arbutyny z wykorzystaniem metod biotechnologii roślinHalina Ekiert, Inga Kwiecień, Agnieszka Szopa, Bożena Muszyńska Chair and Department of Pharmaceutical Botany, Jagiellonian University, Medical College, Kraków, Poland Streszczenie Arbutyna, β-D-glukozyd hydrochinonu, znany inhibitor tyrozynazy, wykorzystywany z powodzeniem w produkcji kosmetyków wybielających skórę występuje w roślinach reprezentujących różne taksony, m.in. rodziny Ericaceae, Saxifragaceae, Rosaceae. Europejskie gatunki roślin będące najbogatszym źródłem tego związku - Arctostaphylos uva ursi (L.) Spreng. (mącznica lekarska) i Vaccinium vitis idaea L. (borówka brusznica), przedstawiciele rodziny Ericaceae podlegają ochronie gatunkowej. Próby ich wprowadzenia do upraw nie zakończyły się jak dotąd sukcesem. Od dawna poszukuje się zatem alternatywnych źródeł pozyskiwania arbutyny. Synteza chemiczna arbutyny jest możliwa, jednak trójetapowa. Mikroorganizmy wykazują zdolność produkcji izomerycznego związku - α-D-glukozydu hydrochinonu, tzw. α-arbutyny. W pracy przedstawiono możliwości produkcji arbutyny z wykorzystaniem różnych metod biotechnologii roślin (mikrorozmnażanie roślin, endogenna produkcja metabolitów wtórnych w kulturach in vitro, biotransformacje egzogennych substratów, transformacja genetyczna roślin). Z przeglądu badań naukowych wynika, że największe sukcesy uzyskano wykorzystując enzymatyczny potencjał hodowanych in vitro komórek roślin reprezentujących różne taksony do przekształcania egzogennych substratów, głównie hydrochinonu w jego β-D-glukozyd, arbutynę. Zespół Zakładu Botaniki Farmaceutycznej UJ CM ma również znaczący udział w badaniach z tego zakresu. Słowa kluczowe: arbutyna, biotransformacje, kultury "hairy root", hydrochinon, mikrorozmnażanie, kwas 4-hydroksybenzoesowy, roślinne kultury in vitro |